Anadolu Selçuklu Kültür - Medeniyet

Devlet Yönetimi

• Devletin başında hükümdar yanında Divan-ı Saltanat(meclis)
• Divanda sonsöz hükümdarındır. Bu yüzden divan danışma meclisidir.
• Niyabat-i Saltanat : Sultan yokken ona vekalet eden kişi (Naib -> Vekil)
• Merkeziyetci (merkezi yapıları sağlamdı)
• Meliklerin yetkileri sınırlıydı.
• Divan-ı Pervane -> Toprak dağıtımını yapan devlet birimi

Hukuk

Şer'i Hukuk

• İslam hukuku
• Kaynağı dindir.
• Başlarında Kadılar bulunur.
• Evlenme, Boşanma ve miras işlerin bakar.
• Kadı'nın verdiği kararı değiştirebilme yetkisi Kad-il Kudat'taydı. (Baş kadı)

Örf'i Hukuk

• Kamu hukuku
• Kaynağı gelenek, görenek, padşah fermeni, töre
• Başında Emr-i Dad bulunurdu.
• Kamusal alana bakardı.

Ordu

• Donanma Deniz gücü var
• Donanama komutanı -> Emir-i Sevahil (kaptan)
  

Hassa Ordusu

• Ücretli askerlerden oluşan bir ordudur.
• Değişik milletlerden oluşur.
• Heran savaş için hazır bir ordudur.
• Osmanlıda ki kapıkulu askerleri aynı sistemdir.

Gulam Ordusu

• Ücretli askerlerden oluşan bir ordudur.
• Heran savaş için hazır bir ordudur.
• İçerisinde Türklerde vardır.
• Gılman-ı Saray: Askeri okuldur.(Eğer bir yerde okul vs varsa bu eğitime verilen önemi gösterir)

İkta Askerleri (Eyalet Askerleri)

• İkta arazisinde yaşarlar.
• Hazineden para almazlar.

Türkmen Birlikleri

• Ülke sınırlarına yerleştirilirler.
• Parasız askerdirler. (sınır toprakları işlemek üzere bu askerlere verilir ve geçimlern bu şekilde sağlarlar)

Bağlı Devlet Askeri

• Gerektiğinde yardıma gelen askerlerdir.

Toprak

Toprak 3 çeşittir.

1. Miri Toprak : Devlete ait topraklar.
2. Mülk Toprak : Kişilere ait topraktır.
3. Vakıf Toprağı : Hayır kurumlarına bağışlanan topraklardır.

• Vakıf toprağından vergi alınmaz.
• Vakıf dayanışmanın sembolüdür.

EKONOMİ

• Ticaret en önemli uğraştı.
• Gelirler

Şer'i vergiler (dine bakılarak alınan vergiler)

1. Öşür vergisi : Müslümanlardan alınan toprak vergisidir.
2. Haraç : Gayri müslimlerden alınan vergidir.
3. Cizye : Gayrimüslimler askere alınmıyordu. Bu yüzden onlardan da korunma bedeli alınırdı.

Şer'i olmayan vergiler

1. Ağnam vergisi : Hayvancılık yapanlardan alınan vergidir.
2. Bac vergisi : Esnaftan alınan vergidir.
   

• Savaş ganimetleri.
• Bağlı devletlerden alınan vergi.
• Maden, orman ve tuzlalardan kazanç sağlarlardı.
• Gümrük geliri vardı.

Sosyal Hayat

• Halk Köylü ve Şehirliler olarak iki gruptu. Köylüler çiftcilikle, Şehirliler Ticaretle uğraşırdı.
• Ahi Teşkilatı kurulmuştu.(Esnaf örgütlnmesi) (Dini - iktisadi bir kuruluştur.)

Dini kısmı

1. Gayrimüslimler bu Teşkilata giremezlerdi.
2. Dergahlarda toplanırlardı.
3. Başlarında Şeyh ya da pir bulunurdu.

İktisadi kısmı

1. Loncalara ayrılırdı. (Fırıncıar loncası, demirciler loncası vs)
2. Fiyat tespiti yapılırdı. (Bu rekabeti engelleyen bir uygulama örneğin ekmeğin fiyatı her yerde aynı)(Konulan fiyata narh denirdi)
3. Kalite kontrolü vardı.
4. Mesleki eğitim verillirdi.
5. Esnaf dayanışması sağlanırdı.

Bilim - Sanat

• Medreselerde Pozitif Bilimler ve Dini bilim beraber verilirdi.
• Resmi dilleri Farsçadır.
  

Bilim adamları - Eserleri

• Mevlana - Mesnevi, Divan-ı kebir
• Hacı Bektaşı Veli - Makalat
• Yunus Emre - Risaletül Nnushiye
  

II. Beylikler

• Karaman Oğulları (Konya - Resmi dili Türkçe - Denizcilikle uğraşmışlardır.)
• Karesioğulları ( Balıkesir )
• Osmanoğulları (Bursa - Domaniç - Söğüt)
• Germiyanoğulları (Kütahya)
• Aydınoğulları (Aydın)
• Menteşoğulları (Muğla)
• Hamitoğulları (Isparta)
• Saruhanoğulları ( Manisa)
• Dulkadiroğulları ( Maraş - Denizcilikle Uğraşmışlardır.)
• Candaroğulları (Kastamonu)

II Beyliklerin bir kaç özelliği

• Merkezi otoriteyi zayıflattılar
• Anadoluyu Türkleştirdiler.
• Daha sonra bu beylikler Osmanlı çatısı altına girdi.
• Karesioğulları Osmanlıya ilk kendi isteğiyle katılan beyliktir.
• Osmanlının ilk donanması Karesioğulları sayesinde olmuştur.
  

Anadolu Selçuklu Devleti

• İznikte kuruldu. I.haçlı seferinden sonra Konya ya taşındı.
• Hükümdarlarının isimleri.(Bu isimlerin bilinmesi önemlidir. Çünkü bu simlerle bir sürü eser yapılmıştır ve kpss de çıkar)

1. Kılıç Aslan
2. Aleaddin keykubat
3. Gıyaseddin Keyhüsrev
4. İzzettin Keykavus

• 1176 Miryakefalon savaşı Bizans - Selçuklu. Bu savaşla Anadolunun Türk yurdu olduğu kesinleşmiştir.
• Donanma ve tershaneleri vardı.
• Anadolu Selçuklu ticarete çok önem vermiştir. Bunları şu şekilde görebiliriz.

1. Çok sayıda kervansaray yapmışlardır.
2. Düşük gümrük tarifesi uygulamışlardır.
3. Sigorta sistem uygulamışlardır (sigorta kapsamı ülke sınırları içerisinde yaşanacak soygun vs gibi olaylarda geçerlidir.)
4. Ticaret sözleşmalar yapmışlardır.

• Devletin yıkılış nedenleri

1. 1240 Babailer isyanı(Baba İshak İsyanı)
2. 1243 Kösedağ savaşı Moğol - Selçuklu (II. Beylikler dönemi başlamıştır.)
   

TARİH Türkiye Tarihi

Bu bölümde genelde eser sorularıyla karşılaşacağız. Bilmemiz gereken ler şunlardır.

• İlk medrese Danişmentlilerin yaptırdığı Yağıbasan medresesi.
• Mengüceklilerin yaptırdığı Divriği ulucamii.
• Artukluların yaptırdığı Malabadi Köprüsü (Batman'da)
  

Türk İslam Kültür Medeniyet

DEVLET YÖNETİMİ

• Devletin başında hükümdar yanında Divan-ı Saltanat(meclis)
• Divanda sonsöz hükümdarındır. Bu yüzden divan danışma meclisidir.
• Hükümdara ait bir kaç durum

1. Hutbe: Hükümdarın adının camide zikredilmesi.
2. Mensur: Hükümdarlığın halife tarafından onaylanması.
3. Hilat: Halifenin hükümdara giydirdiği özel kaftan.
4. Sikke: Hükümdarın kendi adına para bastırması.

Divan-ı Saltanatın Bölümleri
sıralama: divan ismi -> görevi -> başındaki görevli şeklindedir.

1. Divan-ı işraf -> soruşturma işleri -> Müşrif
2. Divan-ı istifa -> mali işler -> Müstevfi
3. Divan-ı tuğra -> yazışmalar -> Tuğracı
4. Divan-ı arz -> askeri işler -> Emir-i arz
5. Divan-ı mezalim -> yargı -> Sultan
6. Divan-ı berid -> haberleşme -> Berid

Sarayla Divan arasındaki ilişkyi Hacipler sağlardı.

HUKUK

Şer'i Hukuk

• İslam hukuku
• Kaynağı dindir.
• Başlarında Kadılar bulunur.
• Evlenme, Boşanma ve miras işlerin bakar.
• Kadı'nın verdiği kararı değiştirebilme yetkisi Kad-il Kudat'taydı. (Baş kadı)

Örf'i Hukuk

• Kamu hukuku
• Kaynağı gelenek, görenek, padişah fermanı, töre
• Başında Emr-i Dad bulunurdu.
• Kamusal alana bakardı.

ORDU

• İlk defa ücretli askerlik başladı. (Karahanlılar - Hassa ordusu)

Hassa Ordusu

• Ücretli askerlerden oluşan bir ordudur.
• Değişik milletlerden oluşur.
• Heran savaş için hazır bir ordudur.
• Osmanlıda ki kapıkulu askerleri aynı sistemdir.

Gulam Ordusu

• Ücretli askerlerden oluşan bir ordudur.
• Heran savaş için hazır bir ordudur.
• İçerisinde Türklerde vardır.
• Gılman-ı Saray: Askeri okuldur.(Eğer bir yerde okul vs varsa bu eğitime verilen önemi gösterir)

İkta Askerleri (Eyalet Askerleri)

• İkta arazisinde yaşarlar.
• Hazineden para almazlar.

Türkmen Birlikleri

• Ülke sınırlarına yerleştirilirler.
• Parasız askerdirler. (sınır toprakları işlemek üzere bu askerlere verilir ve geçimlern bu şekilde sağlarlar)

Bağlı Devlet Askeri

• Gerektiğinde yardıma gelen askerlerdir.

TOPRAK

Toprak 3 çeşittir.

1. Miri Toprak : Devlete ait topraklar.
2. Mülk Toprak : Kişilere ait topraktır.
3. Vakıf Toprağı : Hayır kurumlarına bağışlanan topraklardır.

• Vakıf toprağından vergi alınmaz.
• Vakıf dayanışmanın sembolüdür.

EKONOMİ

• Gelirler

Şer'i vergiler (dine bakılarak alınan vergiler)

1. Öşür vergisi : Müslümanlardan alınan toprak vergisidir.
2. Haraç : Gayri müslimlerden alınan vergidir.
3. Cizye : Gayrimüslimler askere alınmıyordu. Bu yüzden onlardan da korunma bedeli alınırdı.

Şer'i olmayan vergiler

1. Ağnam vergisi : Hayvancılık yapanlardan alınan vergidir.
2. Bac vergisi : Esnaftan alınan vergidir.
   

• Savaş ganimetleri.
• Bağlı devletlerden alınan vergi.
• Maden, orman ve tuzlalardan kazanç sağlarlardı.
• Gümrük geliri vardı.

BİLİM SANAT
Dilleri

• Karahanlılar -> Türkçe
• Gazneliler -> Farsca
• Büyük Selcuklular -> Farsca
• Tolunoğulları ->Arapca
• İhşitler -> Arapca

Eserleri

• Kutadgu Bilig -> Yusuf Has Hacip : Devlet yönetimiyle ilgili bilgiler veren kitaptır. (Siyasetname özelliği taşır.)
• Divan-ı Hikmet -> Ahmet Yesevi : Tasavvufi bir kitaptır.
• Divanı-ı Lügatit Türk -> Kaşgarlı Mahmut : Türk dilinin üstünlükerini göstermek için yazılmış olan Türk dilini anlatan kitaptır.
• Atabetül Hakayık -> Edip Ahmet Yükneki : Bilimin önemini anlatan kitaptır.
• Şehname -> Firdevsi : Gaznelilere aittir.
• Siyaset name -> Nizamül Mülk : Büyük Selçuklulara ait bir eserdir.
• Rubailer -> Ömer Hayyam : Büyük Selçuklulara ait bir eserdir.

Bilim Adamları

• Farabi -> Poztf bilimlerin kurucusu (Muallim'i sani : ikinci öğretmen demektir.)
• Gazali -> Din ve felsefeyle uğraşmıştır.
• İbn'i Sina -> Tıp
• Harezmi -> Matematikcidir.
• Biruni -> Tarih, coğrafya ve matematik
• Ömer Hayyam -> Astronomi, matematik ve Edebiyat
• Uluğbey -> Astronomi
  

Memlüklüler ve Eyyübiler

Memlüklüler

• Mısırda kurulmuştur.
• Halifelik buradaydı.
  
• 1517 Yavuz Sultan Selim son verdi. Halifelik ilk defa Yavuz Sultan Selim'le Osmanlıya geçti.(Ö)
• Memlüllüler Her devlet adamına sultan olma hakkı tanımşlardır. (Ö)

Eyyübiler

• Mısırda kurulmuştur.
• I. Haçlı seferinde kaybedilen Kudüs'ü Selehattin Eyyübi geri almıştır.(Ö)

Büyük Selçuklu Devleti

Büyük Selçukluda başa geçen beylerin döneminde yaşanan olaylar önemlidir.

TUĞRULBEY ZAMANINDA YAŞANAN GELİŞMELER

• 1040 Dandanakan savaşı Gazneliler - Selçuklu (Gazneliler bu savaşan sonra yıkılmışlardır.)
• 1048 Pasinler savaşı Bizans - Selçuklu (Bizans ilk defa Türk- islam ordularına yenildi.)
• 1055 Tuğrulbey halifenin koruyucusu oldu.
• İslam dünyasının lideri konumuna geçik.
• Halifee Tuğrulbeye "doğunun ve batının lideri" unvanını verdi.
• Halife sadece din yetkilerle sınırlandırıldı.

ALPASLAN ZAMANINDA YAŞANAN GELİŞMELER

• 1071 Malazgirt savaşı Bizans - Selçuklu
• Anadolunun kapıları Türklere açıldı.
• Türkiye tarihi başlamış oldu.
• Malazgirt savaşından sonra haçlı seferi fikri ortaya çıkmıştır.
  

Anadolunun Türkleşmesi İçin Uygulanan Poltika

1. İskan Politikası: Feth dilen yerlere hemen Türkler yerleştirildi.
2. Feth edilen bölge feth eden komutana verildi. (bu sayede komutanlar fetih yapmak için çok fazla çalıştılar.)

Bu fetih politikasının devletin parçalanması yönünde kötü bir etkisi olmuştur. Fetih yapan komutanlar beylikler kurmaya başladı. Bu beylikler

• Saltuklular -> Erzurum ve çevresi
• Arutklular -> Mardin Harput Hasankeyf
• Mengücekliler -> Erzincan
• Danişmentliler -> Tokat ve çevresi
• Çaka beylği -> İzmir (İlk denizci Türkler)

MELİKŞAH ZAMANINDA YAŞANAN GELİŞMELER

• Selçuklu devletinin en parlak dönemdir.
• Bu dönme en büyük katkıyı vezir Nizamül Mülk yapmıştır.

Nizamül Mülk'ün Yaptığı Gelişmeler

1. Nizamiye Medresesi (En büyük medresedir)
2. Siyasetnameyi yazmıştır.
3. İkta sistemi

İkta Sistemi
Devletin bir bölümü devlet yönetiminden yada komutanlardan birine verilir. O bölgenin bütün vergileri o kişide toplanır. Bu kişinin 3 tane görevi vardır.

1. Üretim süreklliğinin sağlanması(O bölgedeki topraklar devamlı işlencek en fazla üst üste 3 yıl işlenmeden kalabilir.)
2. Asker yetiştirecek. (bölgeye ilk defa gittiğinde o yöneticiye 10 tane asker verilir ve bunların maaşlarını vererek asker yetiştirmelerini sağlar)
3. Bölgenin asayişini sağlar.

İkta Sisteminin Sonuşları

• Zirai getirisi vardır.
• İdari getirisi vardır.
• Askeri getirisi vardır.
• Mali getirisi vardır.

İkta Ssteminin Özellikleri

• Toprağın mülkiyeti bölgeyi yöneten kişiye varilmez.
• İkta miras bırakılmaz.(Kişi öldüğünde ikta ortadan kalkar)
• İkta hizmetin sürmesi koşuluna bağlıdır.
• İkta sahibi o arazide yaşamak zorundadır.
• Rütbeye göre arazi tipi ve boyutu değişir.
• Eğer biri 3 yıl üst üste bişey ekmezse ikta sahibinden çiftbozan vergisi alınır.

---------------------------

Celali Takvim bu dönemde Ömer Hayyam tarafından hazırlanmıştır.

Büyük Selçuklu Devletinin Yıkılış Nedenleri

• Veraset sistemi
• Federatif yapı
• Haşhaşilerin (Batıniler) terör faaliyetleri.
• Atabeylerin bağımsızlık faaliyetleri
• Türkmenlerin küstürülmesi