Anadolu Selçuklu Kültür - Medeniyet

Devlet Yönetimi

• Devletin başında hükümdar yanında Divan-ı Saltanat(meclis)
• Divanda sonsöz hükümdarındır. Bu yüzden divan danışma meclisidir.
• Niyabat-i Saltanat : Sultan yokken ona vekalet eden kişi (Naib -> Vekil)
• Merkeziyetci (merkezi yapıları sağlamdı)
• Meliklerin yetkileri sınırlıydı.
• Divan-ı Pervane -> Toprak dağıtımını yapan devlet birimi

Hukuk

Şer'i Hukuk

• İslam hukuku
• Kaynağı dindir.
• Başlarında Kadılar bulunur.
• Evlenme, Boşanma ve miras işlerin bakar.
• Kadı'nın verdiği kararı değiştirebilme yetkisi Kad-il Kudat'taydı. (Baş kadı)

Örf'i Hukuk

• Kamu hukuku
• Kaynağı gelenek, görenek, padşah fermeni, töre
• Başında Emr-i Dad bulunurdu.
• Kamusal alana bakardı.

Ordu

• Donanma Deniz gücü var
• Donanama komutanı -> Emir-i Sevahil (kaptan)
  

Hassa Ordusu

• Ücretli askerlerden oluşan bir ordudur.
• Değişik milletlerden oluşur.
• Heran savaş için hazır bir ordudur.
• Osmanlıda ki kapıkulu askerleri aynı sistemdir.

Gulam Ordusu

• Ücretli askerlerden oluşan bir ordudur.
• Heran savaş için hazır bir ordudur.
• İçerisinde Türklerde vardır.
• Gılman-ı Saray: Askeri okuldur.(Eğer bir yerde okul vs varsa bu eğitime verilen önemi gösterir)

İkta Askerleri (Eyalet Askerleri)

• İkta arazisinde yaşarlar.
• Hazineden para almazlar.

Türkmen Birlikleri

• Ülke sınırlarına yerleştirilirler.
• Parasız askerdirler. (sınır toprakları işlemek üzere bu askerlere verilir ve geçimlern bu şekilde sağlarlar)

Bağlı Devlet Askeri

• Gerektiğinde yardıma gelen askerlerdir.

Toprak

Toprak 3 çeşittir.

1. Miri Toprak : Devlete ait topraklar.
2. Mülk Toprak : Kişilere ait topraktır.
3. Vakıf Toprağı : Hayır kurumlarına bağışlanan topraklardır.

• Vakıf toprağından vergi alınmaz.
• Vakıf dayanışmanın sembolüdür.

EKONOMİ

• Ticaret en önemli uğraştı.
• Gelirler

Şer'i vergiler (dine bakılarak alınan vergiler)

1. Öşür vergisi : Müslümanlardan alınan toprak vergisidir.
2. Haraç : Gayri müslimlerden alınan vergidir.
3. Cizye : Gayrimüslimler askere alınmıyordu. Bu yüzden onlardan da korunma bedeli alınırdı.

Şer'i olmayan vergiler

1. Ağnam vergisi : Hayvancılık yapanlardan alınan vergidir.
2. Bac vergisi : Esnaftan alınan vergidir.
   

• Savaş ganimetleri.
• Bağlı devletlerden alınan vergi.
• Maden, orman ve tuzlalardan kazanç sağlarlardı.
• Gümrük geliri vardı.

Sosyal Hayat

• Halk Köylü ve Şehirliler olarak iki gruptu. Köylüler çiftcilikle, Şehirliler Ticaretle uğraşırdı.
• Ahi Teşkilatı kurulmuştu.(Esnaf örgütlnmesi) (Dini - iktisadi bir kuruluştur.)

Dini kısmı

1. Gayrimüslimler bu Teşkilata giremezlerdi.
2. Dergahlarda toplanırlardı.
3. Başlarında Şeyh ya da pir bulunurdu.

İktisadi kısmı

1. Loncalara ayrılırdı. (Fırıncıar loncası, demirciler loncası vs)
2. Fiyat tespiti yapılırdı. (Bu rekabeti engelleyen bir uygulama örneğin ekmeğin fiyatı her yerde aynı)(Konulan fiyata narh denirdi)
3. Kalite kontrolü vardı.
4. Mesleki eğitim verillirdi.
5. Esnaf dayanışması sağlanırdı.

Bilim - Sanat

• Medreselerde Pozitif Bilimler ve Dini bilim beraber verilirdi.
• Resmi dilleri Farsçadır.
  

Bilim adamları - Eserleri

• Mevlana - Mesnevi, Divan-ı kebir
• Hacı Bektaşı Veli - Makalat
• Yunus Emre - Risaletül Nnushiye
  

II. Beylikler

• Karaman Oğulları (Konya - Resmi dili Türkçe - Denizcilikle uğraşmışlardır.)
• Karesioğulları ( Balıkesir )
• Osmanoğulları (Bursa - Domaniç - Söğüt)
• Germiyanoğulları (Kütahya)
• Aydınoğulları (Aydın)
• Menteşoğulları (Muğla)
• Hamitoğulları (Isparta)
• Saruhanoğulları ( Manisa)
• Dulkadiroğulları ( Maraş - Denizcilikle Uğraşmışlardır.)
• Candaroğulları (Kastamonu)

II Beyliklerin bir kaç özelliği

• Merkezi otoriteyi zayıflattılar
• Anadoluyu Türkleştirdiler.
• Daha sonra bu beylikler Osmanlı çatısı altına girdi.
• Karesioğulları Osmanlıya ilk kendi isteğiyle katılan beyliktir.
• Osmanlının ilk donanması Karesioğulları sayesinde olmuştur.
  

Anadolu Selçuklu Devleti

• İznikte kuruldu. I.haçlı seferinden sonra Konya ya taşındı.
• Hükümdarlarının isimleri.(Bu isimlerin bilinmesi önemlidir. Çünkü bu simlerle bir sürü eser yapılmıştır ve kpss de çıkar)

1. Kılıç Aslan
2. Aleaddin keykubat
3. Gıyaseddin Keyhüsrev
4. İzzettin Keykavus

• 1176 Miryakefalon savaşı Bizans - Selçuklu. Bu savaşla Anadolunun Türk yurdu olduğu kesinleşmiştir.
• Donanma ve tershaneleri vardı.
• Anadolu Selçuklu ticarete çok önem vermiştir. Bunları şu şekilde görebiliriz.

1. Çok sayıda kervansaray yapmışlardır.
2. Düşük gümrük tarifesi uygulamışlardır.
3. Sigorta sistem uygulamışlardır (sigorta kapsamı ülke sınırları içerisinde yaşanacak soygun vs gibi olaylarda geçerlidir.)
4. Ticaret sözleşmalar yapmışlardır.

• Devletin yıkılış nedenleri

1. 1240 Babailer isyanı(Baba İshak İsyanı)
2. 1243 Kösedağ savaşı Moğol - Selçuklu (II. Beylikler dönemi başlamıştır.)
   

TARİH Türkiye Tarihi

Bu bölümde genelde eser sorularıyla karşılaşacağız. Bilmemiz gereken ler şunlardır.

• İlk medrese Danişmentlilerin yaptırdığı Yağıbasan medresesi.
• Mengüceklilerin yaptırdığı Divriği ulucamii.
• Artukluların yaptırdığı Malabadi Köprüsü (Batman'da)
  

Türk İslam Kültür Medeniyet

DEVLET YÖNETİMİ

• Devletin başında hükümdar yanında Divan-ı Saltanat(meclis)
• Divanda sonsöz hükümdarındır. Bu yüzden divan danışma meclisidir.
• Hükümdara ait bir kaç durum

1. Hutbe: Hükümdarın adının camide zikredilmesi.
2. Mensur: Hükümdarlığın halife tarafından onaylanması.
3. Hilat: Halifenin hükümdara giydirdiği özel kaftan.
4. Sikke: Hükümdarın kendi adına para bastırması.

Divan-ı Saltanatın Bölümleri
sıralama: divan ismi -> görevi -> başındaki görevli şeklindedir.

1. Divan-ı işraf -> soruşturma işleri -> Müşrif
2. Divan-ı istifa -> mali işler -> Müstevfi
3. Divan-ı tuğra -> yazışmalar -> Tuğracı
4. Divan-ı arz -> askeri işler -> Emir-i arz
5. Divan-ı mezalim -> yargı -> Sultan
6. Divan-ı berid -> haberleşme -> Berid

Sarayla Divan arasındaki ilişkyi Hacipler sağlardı.

HUKUK

Şer'i Hukuk

• İslam hukuku
• Kaynağı dindir.
• Başlarında Kadılar bulunur.
• Evlenme, Boşanma ve miras işlerin bakar.
• Kadı'nın verdiği kararı değiştirebilme yetkisi Kad-il Kudat'taydı. (Baş kadı)

Örf'i Hukuk

• Kamu hukuku
• Kaynağı gelenek, görenek, padişah fermanı, töre
• Başında Emr-i Dad bulunurdu.
• Kamusal alana bakardı.

ORDU

• İlk defa ücretli askerlik başladı. (Karahanlılar - Hassa ordusu)

Hassa Ordusu

• Ücretli askerlerden oluşan bir ordudur.
• Değişik milletlerden oluşur.
• Heran savaş için hazır bir ordudur.
• Osmanlıda ki kapıkulu askerleri aynı sistemdir.

Gulam Ordusu

• Ücretli askerlerden oluşan bir ordudur.
• Heran savaş için hazır bir ordudur.
• İçerisinde Türklerde vardır.
• Gılman-ı Saray: Askeri okuldur.(Eğer bir yerde okul vs varsa bu eğitime verilen önemi gösterir)

İkta Askerleri (Eyalet Askerleri)

• İkta arazisinde yaşarlar.
• Hazineden para almazlar.

Türkmen Birlikleri

• Ülke sınırlarına yerleştirilirler.
• Parasız askerdirler. (sınır toprakları işlemek üzere bu askerlere verilir ve geçimlern bu şekilde sağlarlar)

Bağlı Devlet Askeri

• Gerektiğinde yardıma gelen askerlerdir.

TOPRAK

Toprak 3 çeşittir.

1. Miri Toprak : Devlete ait topraklar.
2. Mülk Toprak : Kişilere ait topraktır.
3. Vakıf Toprağı : Hayır kurumlarına bağışlanan topraklardır.

• Vakıf toprağından vergi alınmaz.
• Vakıf dayanışmanın sembolüdür.

EKONOMİ

• Gelirler

Şer'i vergiler (dine bakılarak alınan vergiler)

1. Öşür vergisi : Müslümanlardan alınan toprak vergisidir.
2. Haraç : Gayri müslimlerden alınan vergidir.
3. Cizye : Gayrimüslimler askere alınmıyordu. Bu yüzden onlardan da korunma bedeli alınırdı.

Şer'i olmayan vergiler

1. Ağnam vergisi : Hayvancılık yapanlardan alınan vergidir.
2. Bac vergisi : Esnaftan alınan vergidir.
   

• Savaş ganimetleri.
• Bağlı devletlerden alınan vergi.
• Maden, orman ve tuzlalardan kazanç sağlarlardı.
• Gümrük geliri vardı.

BİLİM SANAT
Dilleri

• Karahanlılar -> Türkçe
• Gazneliler -> Farsca
• Büyük Selcuklular -> Farsca
• Tolunoğulları ->Arapca
• İhşitler -> Arapca

Eserleri

• Kutadgu Bilig -> Yusuf Has Hacip : Devlet yönetimiyle ilgili bilgiler veren kitaptır. (Siyasetname özelliği taşır.)
• Divan-ı Hikmet -> Ahmet Yesevi : Tasavvufi bir kitaptır.
• Divanı-ı Lügatit Türk -> Kaşgarlı Mahmut : Türk dilinin üstünlükerini göstermek için yazılmış olan Türk dilini anlatan kitaptır.
• Atabetül Hakayık -> Edip Ahmet Yükneki : Bilimin önemini anlatan kitaptır.
• Şehname -> Firdevsi : Gaznelilere aittir.
• Siyaset name -> Nizamül Mülk : Büyük Selçuklulara ait bir eserdir.
• Rubailer -> Ömer Hayyam : Büyük Selçuklulara ait bir eserdir.

Bilim Adamları

• Farabi -> Poztf bilimlerin kurucusu (Muallim'i sani : ikinci öğretmen demektir.)
• Gazali -> Din ve felsefeyle uğraşmıştır.
• İbn'i Sina -> Tıp
• Harezmi -> Matematikcidir.
• Biruni -> Tarih, coğrafya ve matematik
• Ömer Hayyam -> Astronomi, matematik ve Edebiyat
• Uluğbey -> Astronomi
  

Memlüklüler ve Eyyübiler

Memlüklüler

• Mısırda kurulmuştur.
• Halifelik buradaydı.
  
• 1517 Yavuz Sultan Selim son verdi. Halifelik ilk defa Yavuz Sultan Selim'le Osmanlıya geçti.(Ö)
• Memlüllüler Her devlet adamına sultan olma hakkı tanımşlardır. (Ö)

Eyyübiler

• Mısırda kurulmuştur.
• I. Haçlı seferinde kaybedilen Kudüs'ü Selehattin Eyyübi geri almıştır.(Ö)

Büyük Selçuklu Devleti

Büyük Selçukluda başa geçen beylerin döneminde yaşanan olaylar önemlidir.

TUĞRULBEY ZAMANINDA YAŞANAN GELİŞMELER

• 1040 Dandanakan savaşı Gazneliler - Selçuklu (Gazneliler bu savaşan sonra yıkılmışlardır.)
• 1048 Pasinler savaşı Bizans - Selçuklu (Bizans ilk defa Türk- islam ordularına yenildi.)
• 1055 Tuğrulbey halifenin koruyucusu oldu.
• İslam dünyasının lideri konumuna geçik.
• Halifee Tuğrulbeye "doğunun ve batının lideri" unvanını verdi.
• Halife sadece din yetkilerle sınırlandırıldı.

ALPASLAN ZAMANINDA YAŞANAN GELİŞMELER

• 1071 Malazgirt savaşı Bizans - Selçuklu
• Anadolunun kapıları Türklere açıldı.
• Türkiye tarihi başlamış oldu.
• Malazgirt savaşından sonra haçlı seferi fikri ortaya çıkmıştır.
  

Anadolunun Türkleşmesi İçin Uygulanan Poltika

1. İskan Politikası: Feth dilen yerlere hemen Türkler yerleştirildi.
2. Feth edilen bölge feth eden komutana verildi. (bu sayede komutanlar fetih yapmak için çok fazla çalıştılar.)

Bu fetih politikasının devletin parçalanması yönünde kötü bir etkisi olmuştur. Fetih yapan komutanlar beylikler kurmaya başladı. Bu beylikler

• Saltuklular -> Erzurum ve çevresi
• Arutklular -> Mardin Harput Hasankeyf
• Mengücekliler -> Erzincan
• Danişmentliler -> Tokat ve çevresi
• Çaka beylği -> İzmir (İlk denizci Türkler)

MELİKŞAH ZAMANINDA YAŞANAN GELİŞMELER

• Selçuklu devletinin en parlak dönemdir.
• Bu dönme en büyük katkıyı vezir Nizamül Mülk yapmıştır.

Nizamül Mülk'ün Yaptığı Gelişmeler

1. Nizamiye Medresesi (En büyük medresedir)
2. Siyasetnameyi yazmıştır.
3. İkta sistemi

İkta Sistemi
Devletin bir bölümü devlet yönetiminden yada komutanlardan birine verilir. O bölgenin bütün vergileri o kişide toplanır. Bu kişinin 3 tane görevi vardır.

1. Üretim süreklliğinin sağlanması(O bölgedeki topraklar devamlı işlencek en fazla üst üste 3 yıl işlenmeden kalabilir.)
2. Asker yetiştirecek. (bölgeye ilk defa gittiğinde o yöneticiye 10 tane asker verilir ve bunların maaşlarını vererek asker yetiştirmelerini sağlar)
3. Bölgenin asayişini sağlar.

İkta Sisteminin Sonuşları

• Zirai getirisi vardır.
• İdari getirisi vardır.
• Askeri getirisi vardır.
• Mali getirisi vardır.

İkta Ssteminin Özellikleri

• Toprağın mülkiyeti bölgeyi yöneten kişiye varilmez.
• İkta miras bırakılmaz.(Kişi öldüğünde ikta ortadan kalkar)
• İkta hizmetin sürmesi koşuluna bağlıdır.
• İkta sahibi o arazide yaşamak zorundadır.
• Rütbeye göre arazi tipi ve boyutu değişir.
• Eğer biri 3 yıl üst üste bişey ekmezse ikta sahibinden çiftbozan vergisi alınır.

---------------------------

Celali Takvim bu dönemde Ömer Hayyam tarafından hazırlanmıştır.

Büyük Selçuklu Devletinin Yıkılış Nedenleri

• Veraset sistemi
• Federatif yapı
• Haşhaşilerin (Batıniler) terör faaliyetleri.
• Atabeylerin bağımsızlık faaliyetleri
• Türkmenlerin küstürülmesi
  

Tolunoğulları Ve İhşitler

TOLUNOĞULLARI

• Mısırda kurulan ilk Türk devletdir.

İHŞİTLER

• Mısırda Kurulmuştur.
• Tolunoğullarını örnek almışlardır.
  

Gazneliler

• Gazneli Mahmut (Sultan unvanını kullanan ilk hükümdardır) (Ö)
• Hindistana 17 sefer düzenlemiştir. (Kast sisteminden dolayı ilamiyetin daha hızlı yayılacağını düşünmüştür.) (Ö)
• Hindistana islamiyeti yaymıştır. (Ö)
• Şehname isimli kitabı yazdırmıştır.(Bu kitap Gazneli Mahmutu öven bir kitaptır.)

Karahanlılar

Bu devlet bir sürü ilk barındırmaktadır bu yüzden dikkat edilmelidir.

• İlk müslüman Türk devletidir.(Ö)
• Türk - islam sentezi gerçkleşti.(Ö)
• Türk - islam kültürü ortaya çıkmıştır.(Ö)
• İlk yazılı Türk - islam serleri(Ö) (bu dört kitabın en azından adını bilmelisiniz)
  

Kutadgu Bilig -> Yusuf Has Hacip : Devlet yönetimiyle ilgili bilgiler veren kitaptır. (Siyasetname özelliği taşır.)
Divan-ı Hikmet -> Ahmet Yesevi : Tasavvufi bir kitaptır.
Divanı-ı Lügatit Türk -> Kaşgarlı Mahmut : Türk dilinin üstünlükerini göstermek için yazılmış olan Türk dilini anlatan kitaptır.
Atabetül Hakayık -> Edip Ahmet Yükneki : Bilimin önemini anlatan kitaptır.

• Resmi dilleri Türkçedir.
• İlk Medrese kuruldu.(Ö)
• İlk Burslu öğrenci sistemi (bu ikisi eğitime verilen önemi gösterir)(Ö)
• İlk kervansaray yapıldı.(ticaret yolunun güvenliğini sağlamak için ticaret yolları üzerine RİBAT adı verilen karakollar kuruldu daha sonra kervanların buralarda durup konaklaması üzerine buralar geliştirilip oteller haline geldi buna kervansaray adı verildi.)(Ö)
• İlk posta teşkiletı kuruldu.(Ö)
• İlk hastahane kuruldu.(Ö)

Türklerin İslamiyetle Tanışması

TALAS SAVAŞI

• 751 yılında Talas savaşında müslümanlara ilk kez ücretli asker olarak hizmet ettiler. (Ö)
  
• Talas savaşı Araplarla (Abbasiler) - Çinler arasında yapıldı.
• Bu savaş sayesinde islamiyeti tanıdık. (Türk tarihi bakımından önemi) (Ö)
• Kağıt ve matbaa kullanımı öğrenildi. (Dünya tarihi bakımından önemi) (Ö)

NEDEN DAHA ÖNCE İSLAMİYETLE TANIŞAMADIK

Emevilerin MEVALİ politikası :
Bu ırkçı bir politikadır. Arap olmayan müslümanlar köleyle aynı kefeye koyuluyordu. (Ö)

Daha sonra Abbasiler Mevali politikasını reddetmiştir.

• Türklerin müslümanlığa ilk hizmeti askerliktir. (Ö)
• Araplar Türklerin savaşcı özelliklerini bildiğinden Arap sınrlarını korumak için Türk askerlerini kullandılar. Bu askerlere AVASIM denilmektedir. (Ö)

Orta Asya Türk Tarihiyle İlgili Önemli Kavramlar

• Han - Hakan - Kağan - (Hükümdar)
• Tigin (Hükümdarın erkek çocuğu)
• Şad- Tudun (Vali)
• Aygucu (Vezir)
• Buyruk (Devlet bakanı)
• Ağılığ (Hazine Görevlisi)
• Tamgacı - Bitikçi (Katip)
• Hatun - Katun (Hanın eşi)
• Şaman - Kam - Baksı (Din adamı)
• Toy (Şölen)
• Toy - Keneş - Kurultay (Meclis)
• Totem (Kutsal kabul edilen bitki ve ya hayvan)
• Kamdu (Para olarak kullanılan bez parçası)
• Yuğ (Cenaze töreni)
• Kurgan (Mezar)
• Balbal (Mezar taşı)
• Uçmağ (Cennet)
• Tamu (Cehennem)
• Sav (Atasözü)
• Sagu (Ağıt)
• Kopuz (Saz)

• Koşuk (Saz eşliğinde söylenen şiir)
• Yargucı (yargıç)
• Oğuş (Aile)
• Uruğ (Sülale)
• Budun (Millet)
• İl (Devlet)
• Bendizci (Ressam)
  

Orta Asya Kültür Medeniyet

DEVLET YÖNETİMİ

• Hükümdar - Hatun - Kurultay (Toy, Keneş)

Kut : Tanrının seçtiği, Tanrının dünyadaki gölgesi denebilir.

• Kut dan dolayı veraset sistemi vardır.
  

(Kut devletin kısa ömürlü olma sebebidir.) (Ö)

• İkili teşkilat sistemi vardı. (bu da batıya gönderilen kardeş tarafından ülkenin bölünmesine neden olan bir sistemdi.) (Ö)
• Hatun eşi yokken ülkeyi yönetir. Ayrıca meclistede hükümdarla birlikte karar alır.
• Mecliste sonsöz hükümdara aitti. Bu yüzden bu meclis danışma meclisidir.
• Meclise katılanlar: Hükümdar, Hatun, Boybeyleri ve yöneticiler. (Boybeylerinin katılması halkın temsil edildiğinin bir göstergesidir.)

TOPLUM YAPISI

Oğuş (Aile)
Uruğ(Sülale)
Boy (En önemli toplumsal birim)
Budun (Millet)
İl (Devlet)

• Toplumda sınıf ayrımı kölelik yok. (Ö)
• Toy (şölen) her yıl büyük toylar yapılırmış ve herkes katılırmış. Bu toplumsal dayanışmanın bir sembolüdür.
• Sosyal devlet anlayışı vardır (hükümdarın halıknın ne yiyip ne içeceğine nasıl barınacağını bile düşünmesi) (Ö)

HUKUK

• Töre uygulanırdı. (yazısız, zaman içinde oluşan, değişebilir. Bu konuda genel geçer Hükümdar ve Kurultaydır)
• Hükümdar töreye uymak zorundadır. (Ö)
• Yavaş yavaş yazılı hukuk uygulanmaya başlamıştır.
• Töre örfi hukukun kaynağıdır.

ORDU

• Ordu millet anlayışı vardır. (herkes savaş zamanı gönüllü olarak savaşır.)
• Düzenli ordu vardır.
• Onluk sistem vardır.(Mete hanın kurduğu)
• Orta asyada paralı asker yoktur.(paralı asker kullanılmamış ama başka devletler için paralı asker olarak savaşılmıştır.)
• Atlı askerler vardır.(süvari)
• (komutan -> sübaşı)

DİN

• Gök tanrıya inanmışlardır.
• Tek tanrı ve gök yüzünde soyut bir kavramdır.
• Cennet(uçmağ) - cehennem(tamu) vardır.
• Kurban kesme vardır.
• Şaman, Kam, Baksı din adamlarıdır ve ayrıcalıklı değildirler.
• Çeşitli dinlerin benimsenmiş olması göçebelikten dolayıdır.

EKONOMİ

• Hayvancılıkla uğraşmışlardır.
• Ticaret yapmışlardır. (Kamdu ismini verdikleri bez paralar kullanmışlardır.)
• Madencilikte oldukça iyidirler.
• Dokumacılık yapmışlardır.
• Uygurlardan sonra tarımlada uğraşmışlardır.

YAZI DİL EDEBİYAT

Alfabelari

• Orhun alfabesi
• Uygur alfabesi (orhun ve uygur alfabesi kendi alfabeleridir fakat daha bir çok alfabeyi kullanmışlardır bunun nedeni ticarettir.)
• Kiril alfabesi
• Arap alfabesi (en yoğun kullanılan)
• Soğd alfabesi (Sasaniler)
• Latin alfabesi

TAKVİM

• 12 hayvanlı Türk takvimini kullanmışlardır.

EDEBİYAT ÜRÜNLERİ

Sözlü

• Sav ->atasözü
• Sagu -> ağıt
• Koşuk -> kopuz eşliğinde söylenen şiir
• Destan

Yazılı

• Orhun anıtları ->Göktürk
  
• Karabalgasun ->Uygur
• Yenisey ->Kırgızlar

SANAT

• Resimler vardır. Fresklerede rastlanmaktadır.(Fresk : Duvar resmi)
• Tiyatro vardır.
• Müzik vardır.
• Heykelcilik yapmışlardır.
• Mimari gelişmiştir.
• Halı dokumacılığı
• El sanatları (oyma kakma vs)
• Minyatür yapmışlardır.(Yaşadıkları herşeyi minyatüre ettikler için belge niteliği taşımaktadır.)
  

Diğer Türk Devletleri ve Bilinmesi Gerkenler

KIRGIZLAR

• Manas destanı (en uzun destan) (Ö)
• Yenisey yazıtı

HAZARLAR

• Museviliği benimsemişlerdir. (Ö)
• Diğer dinlere hoşgörü anlayışı

AVARLAR

• Avrupada kurulmuşlar.
• İstanbul'u ilk kuşatan devlet (Ö)

TÜRGİŞLER

• İlk metal parayı kullananlar. (daha önce Göktürklerde de kullanıldığı konusunda bir bilgi ortaya atıldı fakat literatürde geçerli olan Türgişlerdir.) (Ö)

KARLUKLAR (Karahanlılar)

• İslamiyeti ilk kabul eden Türk devletidir.(Ö)

(bundan öncesi hep İslamyetten önceki Türklerdi Karluklardan sonrası İslamyet dönemi olmuştur.)

Uygurlar

• İlk din değiştiren devlettir. (Ö)
• Dinleri Manizm ve Budizm dir.
• Uluscu - millyetci bir devlettir.
  
• Mani dinine göre: et yemek ve savaş yapmak yasaktır.
• Tarım başlamıştır. (Ö)
• İlk yerleşik yaşama geçen Türk devletidir. (Ö)
• Kağıt ve matbaa kullanmışlardır.
• Yazılı hukuka geçmişlerdir.
• Ticari sözleşmeler yazılı hale gelmiştir.
• Milli alfaceleri olmuştur (uygur alfabesi)
• Türk tiyatrosunun temelini atmışlardır.
• Destanları Türeyiş ve Göç tür (Ö)
• Karabalgasun (sine uşi ) yazıtlarını yazmışlardır.
• Askeri alanda geridirler (mani dinine göre savaşmak yasaktır)
• Moğol egemenliğine girerek yıkıldıar.
• Moğolları Türkleştirdiler.
  

II. Göktürkler (Kutluk)

• Çin esaretindeki Türkler Kutluk(İlteriş) Kağan tarafından bir araya toplanarak kuruldu. (İlteriş : halkı bir araya toplayan birleştiren)
• Bilge Kağan ve Kültigin zamanı en parlak dönemidir.
  
• Vezir Tonyukuk İlterişte dahil olmak üzere Bilge kağan ve Kültigine vezirlik yapmıştır.
• En önemli eserleri Orhun Anıtlarıdır. (Türk edbiyatının ilk yazılı belgesidir)
• Tonyukuk Kültigin ve Bilge kağanın ölümü üzerine devlet zayıfladı. Uygurlar Karluklar ve Basmiller tarafından yıkıldı.

Anıtların İeriği

• Türk devlet geleneği
• Türk - Çin ilişkileri
• Hükümdar ve halkın karşılıklı ilişkileri (sosyal devlet anlayışı)

Göktürkler

Göktürklerle ilgili bilinmesi gerekenler :

• Türk adıyla kurulan ilk devlettir. (Ö)
  
• Devlet ve millet bilinci başlamıştır. (Ö)
• Aşırı uluscu - milliyetci bir devlettir.
  
• İlk Türk alfabesi (ilk milli alfabe) (Ö)
• Destanları Bozkurt ve Ergenekondur. (Ö)
• Yönetim için doğu - batı olarak ikiye ayrılıp(ikili teşkilat) daha sonra çıkan yönetim problemlerinden dolayı ikiye bölünmüştür. Çin egemenliğine girmiştir.
• Çinden kaçıp II. Göktürk(Kutluk) devletini kurdular.

İkili teşkilat nedir ?
Devlet doğu - batı olmak üzere ikiye ayrılır. Doğu devletin beynidir ve han burada bulunur. Batıda ise Han ın kardeşi bi nevi valilik yapar. Fakat devletle ilgili bütün kararları doğu alır ve uygular. Buna eyalet sistemi diyebiliriz.

Avrupa Hun Devleti

Avrupa Hun Devletiyle ilgili bilinmesi gereken özellikler şunlardır :

• Avrupada kurulan ilk Türk devleti
• Kurucusu Balamir
• En önemli hükümdarı Attila
• Attila Bizansı vergiye bağladı
• Yeni göçlerle desteklenmedikleri için asimile olup yıkıldılar
  

Kavimler Göçünün Sonuçları

• Avrupa Hun Devleti Kuruldu.
• Günümüz Avrupasının temelleri atılmış oldu.
• İlkçağ bitti ortaçağ başladı. (Ö)
• Roma ikiye ayrıldı.
• Merkezi otorite zayıfladı, Feodolite ortaya çıktı. (Ö)
• Papalık - hristiyanlık yayıldı.
  

Asya Hun Devleti (Büyük Hun Devleti)

Büyük Hunların Bilinmesi Gereken Özellikleri

• Kurucusu Teoman dır.
• İlk Türk devletdir.
• İlk Türk siyasi birliğidir.
• Destanları Oğuz Kağan destanıdır.
  
• Metehan'la en parlak dönemini yaşamıştır.(Ö)
• Türk - Çin mücadeleleri görülmüştür. (İpek yoluna sahip olmak için)
• Çin seddi inşaa edilmiştir.
• Mete orduda 10'luk sistemi kurdu. (Ö)
  
• İpek yolu ilk kez Mete'yle Türklerin eline geçti.(Ö)
• Çin politikası (Mete çin imparatorluğunu yenmesine rağmen Çin topraklarında yaşamadı. Çünkü halkının Çinde asimile olacağını düşündü.)(Ö)
• Çin entrikaları (Çin prensesleryle evlilik yaptılar. Fakat çin prensesleri ajanlık yaptılar) (Ö)
• İpek Yolu kaybedildi.
• Mete Han öldü ve yerine 11 oğlu geçti.
• Asya Hun Devleti Kuzey - Güney olmak üzere ikiye ayrıldı.
• Çin egemenliğine girerek yıkıldı.
• Daha sonra Çin devleti içerisinde yaşayamayıp kuzeye doğru kaçtılar. Kuzeyde yaşayan Germenlerda onlardan kaçtı ve kavimler göçü başlamış oldu (MÖ375).
  

İskitler (Sakalar)

İskitlerin Bilinmesi Gereken Özellikleri

• Tarihteki ilk Türk topluluğudur.
• Liderleri Alper Tungadır.
• Destanları "Şu" ve "Alper Tunga" dır.
• Atı ilk olarak İskitler evcilleştirmiştir.
• Mezarlarına Kurgan denirdi.
• Mezarların başına Balbal adı verilen heykelleri dikerlerdi. Bu heykeller mezardaki kişinin öldürdüğü düşman sayısı kadar dikilirdi.
• Heykel sanatını başlatmışlardır.

Ahirete İnanışlarının Kanıtı

• Balballar ahirette kendisini öldürene köle olacak diye düşünürlerdi.
• Kişiler özel eşyalarıyla gömülürlerdi.
• Kişi ölünce atıda öldürülüp yanına gömülürdü.
• Mezarlarda mumyalara rastlanmıştır.
• Cennet - Cehennem kavramlarını kullanırlardı.
  

Orta Asya Türk Tarhi (İslamiyet Öncesi)

Türklerin Özellikleri

• Hayvancılıkla geçimlerini sürdürürlerdi.
• Göçebe bir yaşam sürdürüyorlardı.
• Orta asyada bozkırlarda yaşıyorlardı.
• At - araba - tekerlek kullanırlardı.

Göçebeliğin Nedenleri

• Nüfus yoğunluğu
• İklim koşulları
• Salgın hastalıklar
• Çin baskısı
• İç karışıklıklar

Göçün Sonuçları

• Türk kültürü geniş bir alana yayılmış oldu.
• Türk tarihini araştırmak zorlaştı.
• Mimari gelişmedi.
• Tarım gelişmedi.
• Sanat taşınabilir şekilde yapıldı.
• Uzun süreli hapis cezaları verilmedi.
  

Yerleşikliğin Kanıtı

• Mimari gelişmeler -> Freskler (duvar resimleri)
• Tarım -> Sulama kanalları, orak, saban vb. eşyaların bulunması.

Yerleşikliğin Kanıtı Olamayan Özellikler

• Toprakta tahıl taneleri bulunması. Çünkü ticaret yapıyorlardı.
• Tahıl öğütle aletlerinin olması. Bunlar göçle birlikte taşınabiliyordu.
• Madencilik yapmaları. O dönemde Türkler madeni en iyi şekilde işlemişlerdir.
• Halı - kilim kullanmaları. Göçebe yaşamda evler yerine çadırlar kurulurdu, bu çadırlarda keçi kılından elde edilen halı ve kilimler kullanılırdı.
  

Merhabalar

Merhaba blog ziyaretcilerim

Ben bu yıl kpssdershanesine gidiyorum ve derslerimiz başladı. Bende bir blog oluşturup bütün kpss öğrencileriyle tarih ders notlarımı paylaşmayı düşündüm. Böylece hem benim derslerim pekişecek hemde vatana millete faydalı bişey yapmış olacağım.

Ama sizden bir isteğim var lütfen B.Ö.T.E öğrencileri bu blogdan yararlanmasın :D rakiplerimin gelişip daha sonra benden fazla puan alması beni çok üzer :D

Neyse bloglamaya başlayayım artık.

(Not : Önemli olan maddelerin sonuna (Ö) koyma gayretindeyim.)
(Not : Konuları dershane hocalarımın gerekli gördüğü ölçüde yazacağım.)

İyi bloglar ...